Lading en vlag
Vlaggen, standaarden, vanen, banieren en wimpels worden al sinds mensenheugenis gebruikt als semaforen en symbolen voor de eenheid, de vitaliteit en de kracht van landen, groeperingen en andere verenigingen.
Ten tijde van de Romeinen werden ze echt functioneel, vooral op het slagveld: de krijgsbenden konden door zich 'onder één vlag te scharen' in de heksenketel van de strijd wagen, om zo hun strijdgenoten te vervoegen en de vijand te lijf te gaan. En dat bleef zo voor eeuwen.
Een vaandel op de vijand veroveren gold als een uitzonderlijke heldendaad. Ook thans nog heeft elke militaire eenheid een vaandel waarop de plaatsen en de datums worden vermeld, die de eenheid tot roem strekken.
Mensen en verenigingen houden trouwens van kleurrijke statussymbolen die het bestaan ervan zo pakkend, waardig en visueel mogelijk moeten veruiterlijken: vlaggen, wapenschilden en logo's van landen, regio's, bedrijven en verenigingen zijn dan ook haast ontelbaar.
Naast heraldiek voor wapenschilden bestaat er ook zo iets als 'vexillogie' of banistiek, een deskundigheid rond het 'vlagvertoon'... Vlaggen worden trouwens doorgaans met veel eerbied bejegend. Ze hangen altijd goed zichtbaar, meestal op ereplaatsen. Het hijsen en het strijken van de vlag gaan dikwijls gepaard met veel ceremonieel, niet alleen militair maar ook bij grote sportmanifestaties als de Olympische Spelen.
Een vlag is de meest symbolische veruiterlijking van het hart en de ziel van het land, een regio of gelijk welke organisatie of club waar ze voor staat: "Een vlag dekt de lading"!
'Vlaamsch Toneel '...
Zo moeten ook de stichters (1847-1848) van de toneelvereniging 'Ons Vermaek' hebben gedacht. Dat is hét theatergezelschap waaruit het 'Vlaamsch Toneel' zich ontwikkeld heeft en in 1920 'Koninklijk' werd.
Het onvolprezen boek 'Een andere wereld - 150 jaar Koninklijk Vlaams Toneel Diest in woord en beeld' (auteurs: Guy Vandermeulen en Gery Spirinckx) vertelt ons wat meer over 'onze' vlag(gen)...
Op 19 juli 1873 hield de koninklijke trein van Leopold II halt in het station van Diest, op weg naar zijn troepen te Leopoldsburg. Aldaar stonden alle respectabele Diestse verenigingen klaar om de vorst te verwelkomen. Met vaandel! Zo ook het Vlaamsch Toneel...
Per brief van 17 juli 1873 vroeg voorzitter Mulle de Koning om erevoorzitter te worden en als dusdanig de vertoningen te komen bijwonen. Helaas had die koning naar verluidt meer belangstelling voor andere en heel wat zwoelere avondlijke vermakelijkheden dan enkel de woordkunsten... Dat het Vlaamsch Toneel alleszins een fraai vaandel voerde, kunnen we deels nog zien op een foto uit 1912, genomen op de binnenkoer van de Hallezaal. De groep is uitgedost in kledij uit de 'Spaanse Tijd'. Vanaf de late negentiende eeuw tot WO II nam het Vlaamsch Toneel immers graag deel aan feestelijke optochten, inhuldigingen en eremanifestaties die in Diest georganiseerd werden. Dat deden trouwens ook de muziekmaatschappijen en andere culturele genootschappen.
Het blauwe Jubileumboek...
We citeren graag nogmaals het blauwe jubileumboek 'Een andere wereld...': "Het vaandel heeft altijd een belangrijke plaats ingenomen in de schoot van elke vereniging. Het was als het ware het herkenningsketen, de banier die met een zekere plechtstatigheid werd gedragen en die bij alle voorname gelegenheden de leden van de vereniging voorafging."
Zodra een vereniging werd opgericht, werd alles in het werk gesteld om zo vlug mogelijk een eigen vlag te hebben. De inhuldiging daarvan ging gepaard met de nodige festiviteiten. Er werd een vaandrig aangesteld, die instond voor de bewaring van het vaandel. Hij was ook degene die de vlag droeg bij optochten, feesten, uitstappen en begrafenissen van bestuurders en leden. Het Vlaams Toneel heeft wellicht meer dan één vlag gehad, maar die op de foto van 1912 is vermoedelijk de authentieke.
In 1926 was de vlag blijkbaar aan vernieuwing toe - ook om er "Koninklijk" op te kunnen vermelden (?) - want in de bestuursvergaderingen werd druk overlegd hoe de nieuwe vlag er moest uitzien. Bij een eerste voorstel werd besloten dat de vlag lichtpurper zou zijn, met een gele band. Maar op 30 november besloot het bestuur alsnog dat de vlag watergroen zou worden, afgezoomd met gouden franjes, met daarop in gulden letters "Koninklijk Vlaamsch Tooneel - Diest". Toch ietwat vreemd dat een toendertijd - naast Vlaams - 'liberaal' toneelgezelschap als fondkleur niet voor blauw koos!?
Een mooie vlag...
De vlag is van watergroene zijde en is aan de boord afgezet met een goudgele band met franjes. Ze meet 1,20 op 1,40 meter. In de vier hoeken ziet met de Diestse kleuren: wit-zwart. In de linkerbovenhoek staat een gouden kroon met palmen en in de rechterbenedenhoek het stadswapen met de tekst 'Diest 1848'. Centraal in de vlag ziet men een kunstig geborduurd ensemble bestaande uit een kleine nar, een helm met zwaard, een luit, een papierrol en prominent... een toneelmasker! Ze werd ingehuldigd in 1928. In 1950 overwoog het KVT-bestuur blijkbaar om toch een nieuwe vlag te gaan benutten maar... het bleef bij intenties: het tijdperk waarbij de vlag een prominente plaats zou hebben bij optochten en verenigingsfeesten ging langzaam maar zeker teloor.
Er werd wijselijk besloten om de oude KVT-vlag ter bewaring af te staan aan het Stedelijk Museum van Diest, thans de 'Hofstadt' genaamd. Daar lag ze vele decennia in een lade stof te vergaren...
Erfgoed... sicut ante!
Maar sedert vorig jaar is de werkgroep 'CC Den Amer' aan de slag om in de nazomer van 2019 een tentoonstelling in de Hallezaal te organiseren rond het thema 'het verenigingsleven van Diest, eind negentiende eeuw tot het begin van de jaren zestig van vorige eeuw'. Dat prachtige initiatief zal ons tonen hoe - in die periode - onze Demerstad bruiste dankzij levendig en divers vermaak en dankzij het verenigingsleven. Echt om naar uit te kijken!
Tijdens de voorbereidende werkzaamheden ontdekten de leden van de werkgroep, samen met mevrouw Henderix van de Dienst Toerisme van onze stad, dat er enkele oude vlaggen van verenigingen wellicht best onder dat stof konden worden uitgehaald. Ook die van het KVT… die mooi is en met een sterke symboliek en traditie! Het stadsbestuur gaat dan ook akkoord om een drietal van die waardevolle vlaggen te laten restaureren naar de oorspronkelijke staat. Daartoe werd opdracht gegeven aan de gespecialiseerde firma Waelkens uit Oostrozebeke. Tot onze vreugde en dank is die van het Koninklijk Vlaams Toneel er ook bij! De gerestaureerde vlag zal alvast tentoongesteld worden in de Hallezaal in 2019. Voor latere bestemmingen zijn er zeker meer opties. Ook bestaat de mogelijkheid om van de oorspronkelijke vlag een mooie replica te maken.
Sicut Ante 2.
De vlag wordt gerestaureerd door de firma IPARC uit Kampenhout en moet 'sicut ante' zijn tegen 30 maart 2019. Kostprijs? Een dikke 2000 euro!
De vlag zal bewaard worden in een bewaarrol uit zuurvrij karton bekleed met polyesterfiber onder weekmakers en voorgewassen baalkatoen, vooral om het toch oude textiel niet te veel bloot te stellen aan vocht, licht en lucht.
De KVT-vlag is wellicht het voornaamste erfgoedkundig symbool van de intussen 175 jaar oude maar immer bloeiende toneelvereniging. Het is goed dat ze weer tot haar recht komt, met de beste zorgen omringd!
Door Jeffrey Sprockeels
Vlag van 1903
Bij opzoekingswerk stootten we in het stadsarchief nog op beelden van een eerdere vlag uit 1903.
Bij de inhuldiging van de vlag hoorde een lied en de tekst luidde als volgt.
Woorden van V.T. Muziek van L. Rosquin
Gegroet! O vlag, o dierb're vlag, gegroet!
Symbool symbool der maatschappij!
Waai hoog voor Taal en Vaderland!
Der vrome Vadr'n heilig pand
Voor Vlaand'rens roem, voor Vlaand'rens heil,
Voor eigen aard en eigen zeden,
Waarvoor weleer on Vad'ren streden
En hadden hav' en leven veil, … (bis)
Voor Vlaand'rens taal vroom kampen wij
Voor 't Vlaamsche schoon, dat wond'ren baarde
En zwier en kracht bij rijkdom paarde
Steeds wars van druk en bastaardij … (bis
SOLO
O Vlaamsh Toneel, U dankt het volk.
Zijn ideaal, zijn hooger streven:
Gij vormt het hart, vertelt het leven
Gij looit de Deugd, gij zijt haar tolk.
Gij doet den zilten traan des weemoeds vloeien
En 't oog van liefd' en geestdrift gloeien;
De wilskracht wekt g' in 't rein gemoed … (bis)
SAMEN
O! Vlag, hoog blijk der Trouwe gunst
Door 't dankb're volk ons toegedragen,
Uw aanblik zal den ijver schragen:
Waai hoog ter eer der Vlaamsche kunst! (bis)
Dat plichtbesef ons krachten staal:
De bijval zal ons werken loonen;
En blijf de leus, o heldenzonen:
Voor Moedertaal en Vaderland! (bis)
Gery Spirinckx
