Een internationaal befaamde theatermaker en het KVT
"Mensen die naar het theater gaan, zijn eigenlijk toch heerlijke mensen. Ze laten hun tv, krant en boeken in de steek en ze weten niet op voorhand of ze een interessante avond zullen beleven. Dat zijn dus eigenlijk altijd een beetje avonturiers!"
Aan het woord is Walter Tillemans (°1932) in een interview met cultuurjournalist Wouter Hillaert. Als men Walter Tillemans zegt, zegt men Studio Herman Teirlinck, KNS Antwerpen, Raamtheater, regies in Duitsland, Oostenrijk, Nederland en in Vlaanderen. Hij is een écht theaterbeest, verdiept zich in het leven en in het werk van ontelbare toneelschrijvers en acteurs, schrijft en vertaalt toneelstukken, woont jarenlang toneelvoorstellingen bij in binnen- en buitenland en bezit dan ook een buitengewone kennis en een enorme ervaring. Zijn regies worden steeds gedragen door een sterk maatschappelijk engagement. Hij wordt zowel aangetrokken door het klassieke (Shakespeare en Molière) als door het moderne repertoire (Tsjechov, Brecht, Kohout, Beckett, Claus…)
Een lezing met onverwachte gevolgen.
Ina Stabergh, voorzitster van de literaire kring Apollo, nodigde op 24 februari 1999 de Vlaamse auteur Walter Van den Broeck uit voor een lezing en wou hem daarna extra in de bloemen zetten, omdat hij dertig jaar schrijver was. Het toeval wilde dat net dàn het Koninklijk Vlaams Toneel Diest première had met 'Au Bouillon Belge' - in een regie van Wannes Vanderstukken. Ina en haar man Freddy kwamen toen op het vernuftige idee er een 'weekendje Van den Broeck' van te maken! De combinatie van toneel, lezing en etentje stond de auteur wel aan. De schrijver die zelden of nooit een voorstelling van zijn stukken bijwoont, zou die zaterdagavond komen kijken! Ook zijn vriend Walter Tillemans had beloofd er te zijn. 'Au Bouillon Belge' speelt zich af in het gelijknamige café, waarvan de uitbater gestorven is. Zijn drie kinderen -respectievelijk uit Wallonië, Brussel en Vlaanderen - moeten maar uitzoeken, wie de zaak erft of mag verder zetten. Een satirische knipoog naar de Belgische gewestvorming!
Wij keken vanzelfsprekend uit naar de komst van Walter Van den Broeck - en het KVT kan bogen op zijn gunstige beoordeling: "Eén van de betere prestaties die ik een amateurgezelschap zag neerzetten..."
Na een korte nachtrust stond de auteur opnieuw centraal. Ditmaal met Ina op het podium in het Diestse begijnhof. "Apollo kreeg in tien jaar tijd een legertje van bekende en minder bekende auteurs op bezoek," zei de schrijfster, "maar Walter Van den Broeck hoort ongetwijfeld thuis bij de sympathiekste en boeiendste vertellers…"
Overigens, 'Au Bouillon Belge', geschreven in 1980, bevat heel wat verwijzingen naar politieke toestanden in ons land, die - ruim veertig jaar later - zelfs actueler zijn dan ooit!
Tijdens het etentje nadien stelde Walter Tillemans voor om bij ons 'Lessen in Liefde' van Molière te regisseren. We konden onze oren moeilijk geloven! De internationaal befaamde theatermaker nu aan de slag in het KVT-Diest?
Buitenkans
Die buitenkans grepen we vanzelfsprekend met beide handen. Op 20 april 2001 serveerde het KVT-Diest, als eerste amateurgezelschap in Vlaanderen, Tillemans' versie van 'Lessen in Liefde'. Als Arnolphe mocht Marcel Van Passel 1200 verzen op het publiek loslaten, maar ook de onvergetelijke Jos Steverlinck, als Chrysalde, kreeg ruim zijn deel, net zoals Karel Tosseyn, Maria Brams, Sven Jacobs, Willy Duts en Claire Thys. Walters regie zou één van de hoogtepunten worden uit de KVT-geschiedenis!
Theaterlessen
Walter had bij ons de smaak te pakken en regisseerde met hart en ziel 'De Vrek' (2004), 'De Lintjes van Meneer Schutz' (2005), 'De Spaanse Hoer' (2006) en 'Le Bourgeois Gentilhomme' (2008).
Het waren vruchtbare jaren en het KVT heeft niet alleen van 'Lessen in Liefde', maar ook van de toneel- en levenslessen van Walter mogen genieten.
Getuige hiervan een fragment uit de virtuoze rede, die onze betreurde Jos Steverlinck hield, na de première van 'Lessen in Liefde':
Walter, mag ik u zeggen, namens ons allen,
Ook namens Tilly, die ons is ontvallen,
Bedankt voor dit leerzame jaar!
Waarin we - met alsmaar
Groeiende consternatie en adoratie -
Hebben aanschouwd
Hoe een meester zijn talenten ontvouwt,
Literaire eruditie etaleert,
Het essentiële accentueert,
Diepgaand elk vers ontleedt,
Doortastend onze ego's kneedt,
Ons elegant leert lopen met een stok,
Marcel laat kniezen als een ouwe bok,
Belust op groene blaadjes!
En hoe u duizend zaadjes
Strooit ter lering
Van deze kring
Gedreven amateurs.
Lessen van William Shakespeare
Tijdens eén van de talrijke leerrijke repetities liet Walter ons
kennismaken met een tekst waarin Hamlet raad geeft aan de
toneelspelers:
"Natuurlijk moet een tekst niet op gezwollen toon gedeclameerd
worden. De tijd van gegalm en geronk is voorbij. Maar net zo min is
het ander euvel wenselijk, namelijk het zogenaamde naturel, dat in
wezen niets anders is dan eenzelfde kunstmatige benadering van de
natuur. Al wendt zij voor een spiegel te zijn! Vermijd dus het
langs-de-verstopte-neus-weg-gemummel dat voor spreken doorgaat, de
houterige slome donderhouding, het dode oog, de slappe
schouders.
Er moet eenvoud zijn, maar niet die van het niets! De wervelwind
van de hartstocht moet in u zinderen… ook al is uw aanpak
vereenvoudigd. Wat niet gekund is, wat niet iets uitdrukt van de
veelvoudigheid van de natuur, druist immers in tegen het toneelspel
dat een spiegel voorhoudt van de natuur die nooit enkelvoudig is!
Zo zullen jullie de tijd en het lijf én de vorm van de tijd
weergeven. Speel niet in op de lach van de kinkels in de zaal!
Mensen met enig inzicht zullen zich ergeren en dat laatste moet
doorwegen boven een schouwburg vol onnozelaars! Sta niet zelf slap
te lachen om wat lullige toeschouwers te laten meelachen!
En vooral: weet wàt je zegt, want de knul die zomaar wat mummelt
alsof hij in de herberg zit, heeft er geen benul van welke
belangrijke vragen aan de orde kunnen komen, hoe de toneelspeler de
spiegel en de kroniek van zijn tijd kan zijn. Ga nu!"
"Die raadgevingen zijn nu, meer dan ooit, van toepassing,"
doceerde Walter, "leer die van buiten en denk eraan, telkens je het
podium opgaat!"
Van buiten geleerd hebben we ze niet, maar we trachten ze zo goed
mogelijk ter harte te nemen!
door Marcel Van Passel
