Drie - Jos Steverlinck

In dit artikel schrijft Saar Steverlinck - alias Paardensaartje over haar vader Jos Steverlinck.

Jos overleed, in 2005, totaal onverwachts te midden van een repetitieproces van de productie "Beet".

Drie - 28 augustus 2020

Dit jaar is het vijftien jaar geleden dat mijn papa stierf. Ik schreef eerder al dat ik daarom op zoek wil gaan naar vijftien nieuwe verhalen van mensen die mijn papa op een andere manier hebben gekend dan ik. Het eerste en het tweede verhaal liet ik me vertellen door de spullen die ik vond in zijn bureau en door mensen die hem kenden uit zijn Chiro verleden. Voor het derde verhaal neem ik je graag mee terug naar papa zijn tijd bij het Koninklijk Vlaams Toneel in Diest.

Met een 6-pack Hoegaarden stap ik de auto in. Mijn broer grapt dat die brouwerij vast failliet ging nadat papa stierf aangezien niemand anders dat pisbier te zuipen vindt. Ik reageer wat kribbig omdat ik een beetje zenuwachtig ben.

Ik rij langs kleine baantjes naar een dorp niet zo heel ver hier vandaan. Stipt op het afgesproken uur duw ik op de bel. Iedereen die me kent weet dat ik een notoire laatkomer ben, dus dat ik er op tijd geraakt ben is al veelzeggend.
"Kom erin," zegt ie en hij zwaait de voordeur voor me open.

Tegenover me in de zetel zit regisseur Wannes Vanderstukken. Bij jou doet die naam misschien geen belletje rinkelen maar in ons gezin was het een naam die regelmatig viel wanneer het over toneel ging en meer bepaald over het regisseren van toneelstukken. Wannes is een professionele regisseur die er in zijn weinige vrije tijd van houdt om ook nog amateurtheater te regisseren. In die hoedanigheid kruiste hij in 1999 het pad van mijn papa. In dat jaar speelden ze in Diest "Au Bouillon Belge". 'Au Bouillon Belge' is de naam van het café dat vader nalaat aan zijn drie kinderen: de Vlaming Jos (die het café is blijven uitbaten omdat hij het op school niet al te makkelijk had), de Waal Astère (die het goed kan uitleggen en zogezegd iets in PR doet) en de Brusselse Marie die zich aansluit bij de hoogste bieder. Jammer genoeg heeft vader zijn drie kinderen vooral schulden nagelaten. Ze gaan samen op zoek naar het fel gegeerde recept van vaders bouillon in de hoop daar geld mee te kunnen verdienen.

Mijn vader speelde - van naamsverwarring was alvast geen sprake - de goedzak Jos die zich nogal de kaas van zijn brood laat eten. En het was Wannes die de drie acteurs - waaronder zijn eigen echtgenote Anita - regisseerde bij het spelen van dit toneelstuk.

"Je vader was een goed acteur", vertelt hij, "en hij had tegelijk ook zelf wat regie-ervaring en dat kwam hem regelmatig wel eens van pas op de scène." Wannes vertelt hoe het vat waaruit papa moest tappen tijdens het stuk niet aangesloten was - een vergetelheid. De drie acteurs begonnen te improviseren terwijl Wannes snel de zaal uit kroop, op zoek naar een oplossing. "Hij heeft zich daar prima uit de slag getrokken. Je merkte dat hij tegelijk kon improviseren en het overzicht kon behouden over waar het stuk wel naartoe moest blijven gaan." Ik lach en bedenk me dat ik daar misschien bij was toen die ene speelavond dat het vat niet aangesloten was. Of misschien herinner ik het me omdat ik het verhaal hoorde aan de eettafel en heb ik mezelf er intussen een rol in gegeven.

"Je merkte het onmiddellijk als je papa op zijn gemak was in een productie. Dan kon hij dat regie-stukje loslaten in zijn spel en dan werd hij écht het personage dat hij aan het spelen was. Hij kon daar ook voor en na het stuk nog even mee doorgaan." Ik probeer het me in te beelden - hoe hij na het optreden nog een personage uit een stuk van Molière was. Of hoe het was om hem stilaan weer Jos te zien worden naarmate het doek langer gevallen was op het toneel.

"Hij was grappig ook, je vader." Ik knik en gniffel al een beetje. Dat was hij - of ik vond dat althans. Papa was een taalvirtuoos en niet zelden waren zijn grapjes talige situatiehumor. Hij was geen moppentapper, maar hij kon op perfect het juiste moment iets zeggen of iets opmerken in het gedrag van een ander wat me erg aan het lachen bracht. "Maar hij maakte nooit grappen op de kap van een ander", nuanceert Wannes. "Hij kwetste niet met zijn humor." Dat dat een gave is, leer ik met ouder te worden.

Na papa's dood omschreven veel mensen hem elk afzonderlijk als een 'minzame man'. Ik ging het woord opzoeken om zeker te zijn dat ze allemaal hetzelfde bedoelden. Zo vaak wordt het woord 'minzaam' nu eenmaal niet gebruikt in gewone spreektaal. Maar de definitie bleek perfect te passen bij mijn papa: vriendelijk, beleefd, innemend, beminnelijk, aardig. Papa kon ook streng zijn, maar god wat heb ik hem zo vaak aardig zien zijn.

"Hij was graag creatief bezig, op alle vlakken in zijn leven. Hij was erg blij met het bandje van je broers en hoe hij daar ook in mee mocht spelen." Ik vertel hem dat ik dat ook zo ervaren heb. Papa beleefde zijn tweede jeugd als jonge vijftiger in het rock 'n roll coverbandje van mijn broers. Hij speelde mondharmonica en na een tijdje zong hij zelf ook enkele nummers. Elke gelegenheid om muziek te maken (en een pint te drinken, eerlijk is eerlijk) greep hij graag met beide handen.

"Jij nam het stuk over dat papa aan het regisseren was toen hij stierf," zeg ik tegen Wannes. Hij knikt. Dat weet hij nog. 'Beet' heette dat - over twee vrienden die samen aan de waterlijn zitten te vissen. "We kwamen naar de première kijken met ons gezin," vertel ik. Hoe dat lastig was en pijn deed en schuurde langs alle kanten. Zijn naam stond nog op de affiche met die van Wannes in het klein eronder. Op het einde van het stuk werd het pikdonker in de zaal. Een spot scheen een helwitte cirkel op het podium en de twee acteurs legden elk een witte roos in de cirkel. Ze bogen het hoofd. Het was stil in de zaal.

"Je hebt dat mooi gedaan toen", zeg ik. "Dat was vast niet makkelijk voor jou."

We praten nog wat. Over mijn kinderen, over zijn zoon en zijn kleinkinderen. Over zijn job. Over hoe kinderen eerst een tijd vinden dat hun ouders van niets weten om daarna toch bij een gelijkaardig antwoord uit te komen. Anita komt thuis en rommelt in haar kasten - op zoek naar enkele foto's van dat grappige toneelstuk dat ze 21 jaar geleden samen speelden. Het was een van de fijnste stukken die ze ooit mocht spelen, zei ze. "Dat kleedje dat ik daar aanheb, dat hangt hier nog. Dat doe ik van z'n leven niet weg."

Ik bedank hen - voor hun tijd, hun verhalen, hun herinneringen.
Hij voelt weer even heel dichtbij, die papa van mij. Moest ik niet beter weten, ik zou geloven dat hij gewoon even naar het toneel was. In de auto zet ik het debuutalbum van Randy Newman op. Hij zingt eerst Love Story en dan komt Living without you.