Tussen 1840 en 1850 onstonden er in Vlaanderen tientallen toneelgezelschappen, en overal te lande werden er toneeltornooien ingericht dat het een lieve lust was. Het is in diezelfde periode dat te Diest het Vlaams Toneel werd opgericht. In het officieel verslag over de stadszaken (1847-1848) lazen we dat het de bedoeling is van de vereniging om "de Vlaemsche letteroeffening uyt te breyden en om aen het publiek, jaerlijks, eenige vermaekelijke, avond verdrijven te verschaffen." Het ligt voor de hand dat, in navolging van de andere steden, ook te Diest de heropleving van het toneel grotendeels toe te schrijven was aan de populariteit van de toenmalige melodrama's, komedies en romantische drama's, bij voorkeur opgevoerd door lokale acteurs en afgestemd op een eigen publiek. Een ander element dat zeker gespeeld heeft bij de oprichting van de vereniging, is het feit dat de liberalen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 5 oktober 1848 de meerderheid behaalden. Het dient te worden gezegd dat de liberalen de beoefening van de toneelkunst aanmoedigden en bevorderden. Van kerkelijke zijde werd toneel eerder met een scheef oog bekeken. Hoewel men te Diest niet kon spreken van een uitgesproken tegenkanting, werd toneel bijwonen en zeker spelen ten zeerste afgeraden. Niettegenstaande het Diestse stadsbestuur samengesteld was uit Franstalige raadsleden, was zij het Vlaams Toneel niet vijandig gezind, maar in tegenstelling tot de Franstalige "Société dramatique" moest zij in de beginfase niet rekenen op enige financiële steun. Integendeel, want in hetzelfde "Rapport sur l'administration et la situation des affaires de la ville de Diest" van 1847-1848 staat vermeld dat ze de toelating kreeg "om in de zaal der Halle eenige toneelstukjes op te voeren" en dat ze "in den Winter 1847-1848 hun eerste opvoering ten beste gaven".
